Το βιομηχανικό παρελθόν της Αρχόντισσας των μικρών Κυκλάδων, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το κυνήγι σε κάθε επίπεδο, μέχρι και τη λειτουργία ενός τοπικού σκαγιοποιείου, μέσα στην βιομηχανική παράδοση του τόπου.
Όλα ξεκίνησαν όταν το 1782 ο William Watts, ένας υδραυλικός από το Bristol της Αγγλίας, ονειρεύτηκε πως περπατούσε σε καταιγίδα, αλλά αντί για νερό έπεφτε μολύβι λιωμένο, οι σταγόνες του οποίου είχαν τέλειο σφαιρικό σχήμα. Ο Watts εμπνευσμένος από το όνειρο που είχε δει, έριξε από την κορυφή του καμπαναριού της εκκλησίας St. Mary, λιωμένο μολύβι σε ένα δοχείο με νερό που είχε τοποθετήσει στο έδαφος. Αυτός ήταν ο πρώτος «Πύργος ψύξης»!
Έναν αιώνα περίπου μετά, το 1889, ξεκίνησε η λειτουργία του σκαγιοποιείου στην Σύρο. Το 1894 κάποιος σιδηρουργός από την Άνδρο, ο Γεώργιος Αναιρούσης, θέλησε να κυνηγήσει το επιχειρηματικό του όνειρο στην τότε Μητρόπολη της βιομηχανικής Ελλάδας, την Σύρα. Αγόρασε λοιπόν το σκαγιοποιείο σε πλειστηριασμό της Εθνικής Τραπέζης, ενώ παράλληλα έκτισε και ένα διώροφο σπίτι σε διπλανό οικόπεδο. Η επιχείρηση λειτούργησε κανονικά, παρά τις ανάγκες για δανειοδότηση, μέχρι και το μεσοπόλεμο, με τελευταίες αναλαμπές κάποιες περιόδους του 1950.
Το πρώτο βήμα που κάνεις για να περάσεις την εξώπορτα, είναι ένα βήμα προς το παρελθόν. Σαν μια πύλη στην μηχανή του χρόνου. Το τρίξιμο του ξύλινου πατώματος που έχει διατηρηθεί από τότε, σε κάνει προσεκτικό και καχύποπτο, σαν να πρόκειται να περπατήσεις σε ναρκοπέδιο. Τα αντικείμενα του χώρου όμως για έναν κυνηγό είναι οικεία και ξεθαρρεύει αμέσως, αλλά κι αυτοί οι άλλοι, οι άκαπνοι, μόλις το μάτι τους συνηθίσει το λιγοστό φως, αμέσως βρίσκουν τα βήματα τους. Τα άριστα διατηρημένα εργαλεία, η γυάλινη προθήκη με τα διάφορα διαμετρήματα σκαγιών, την ζυγαριά ακριβείας και τα πάλε ποτέ χάρτινα φυσίγγια sellier bellot, σε ταξιδεύουν με μιας σ’ εκείνη την εποχή. Τα ηχητικά εφέ από τον 20μετρο πύργο ψύξης, που μιμούνται το καυτό μολύβι την ώρα που σβήνει την δίψα του στο κρύο νερό του πηγαδιού, σε στέλνουν ακριβώς εκεί, στην σωστή ώρα, την ώρα της παραγωγής! Μια παραγωγή που ήταν εντελώς αποβιομηχανοποιημένη, όλα με τα χέρια! 5 έως 10 νοματαίοι απασχολούσε το σκαγάδικο, ανάλογα την ζήτηση. Η σκάλα στον πύργο ψύξης σου κάνει σινιάλο για ν’ ανέβεις. «Έλα, έλα! Το καζάνι έχει πυρώσει από βραδύς, τα κάρβουνα το ζέσταναν, 360ο δείχνει το θερμόμετρο. Ρίξε μέσα τα φαρμάκια».
Οι αναθυμιάσεις φονικές, σκότωναν τους εργάτες που δεν ήξεραν τι ανέπνεαν και που όταν το μάθαιναν, ήταν πολύ αργά! Αρσενικό και Αντιμόνιο, δυο στοιχεία ναι μεν πολύ επικίνδυνα, αλλά εξίσου απαραίτητα λόγο της ιδιότητας τους να δημιουργούν ολοστρόγγυλες σταγόνες όταν διασκορπίζονται. Άλλη μια ανακάλυψη της βιομηχανίας που είχε μεγάλο αντίτιμο και που σ’ αυτήν χρωστούσαν τα σκαγάδικα της εποχής, το στρογγυλό σχήμα των σφαιριδίων τους. Έξυπνες, σχεδόν πονηρές μικρές – μεγάλες ανακαλύψεις, έκαναν το δύσκολο μεροκάματο λίγο πιο υποφερτό. Όπως κι αυτή του κυρτού τραπεζιού διαλογής. Ένα τραπέζι με κυρτό τζάμι επέτρεπε στα στρογγυλά σκάγια να καταλήξουν στην άλλη άκρη, ενώ τα «παλαβά» - όπως τα έλεγαν – ένιωθαν εκ νέου, την καυτή ανάσα του χυτηρίου. Επιγραφίτωση μετά, διαχωρισμός μεγέθους μέσα στα χιλιότρυπα τύμπανα και συσκευασία.
Στην μακέτα τους, που δυστυχώς δεν σώζεται, είχαν ζωγραφισμένη μια μπεκάτσα. Η ποιότητα των σκαγιών του Συριανού σκαγάδικου ήταν τόσο καλή, η φήμη τους τόσο ξακουστή, που όταν αναφέρονταν κάποιος σ’ αυτά έλεγε « τα καλά τα σκάγια, της μπεκάτσας». Τα σκάγια της μπεκάτσας σε συνδυασμό με το μπαρούτι από τον Συριανό μπαρουτοχανά στην Αζόλιμνο, από τον οποίο σήμερα δεν σώζεται ούτε πέτρα (!) χάριζαν στους τότε κυνηγούς μεγάλες συγκινήσεις. Να αναφέρω ότι το οικόπεδο που ήταν κτισμένος ο μπαρουτοχανάς, σήμερα είναι περιουσιακό στοιχείο της ΠΥΡΚΑΛ. Το τελευταίο βήμα που κάνεις, σε φέρνει πίσω στην έξοδο, στον «πολιτισμό», στο τώρα. Στην αναίδεια, την αμάθεια, την ημιμάθεια, την ξιπασιά. Στην εποχή του εύκολου και του ψεύτικου. Εκεί που χρειάζονται ξένοι για να σου μάθουν την ιστορία του τόπου σου!
«Το σκαγιοποιείο Αναιρούση είναι ίσως το μοναδικό στην Ευρώπη που σώθηκε με όλο τον εξοπλισμό του» επισημαίνει ο διευθυντής του μουσείου.
Το ακίνητο αγοράστηκε από τον Δήμο Ερμούπολης το 1999 και έγινε τμήμα του μουσειακού συγκροτήματος του ΚΕΤΕΠΟ. Ο διευθυντής του Βιομηχανικού μουσείου της Ερμούπολης Κος Κωστής Μπιζάνης μαζί με δύο νέες μουσειολόγους, την ιστορικό Περσεφόνη Καραμπάτη και την Αρχιτέκτονα Ερατώ Κουτσουδάκη, είναι οι υπεύθυνοι αυτής της καταπληκτικής δουλειάς που μας γυρίζει πολλά χρόνια πίσω. Θερμά συγχαρητήρια. Τα εγκαίνια του χώρου έγιναν την Κυριακή 11 Ιουλίου 2010. Είναι πραγματικά συγκλονιστική εμπειρία για κάποιον κυνηγό, να μαθαίνει ένα κομμάτι από την ιστορία της δραστηριότητας που είναι το άλλο του «εγώ»!
